W erze, gdy smartfony stały się nieodłącznym elementem naszego życia, coraz częściej zadajemy sobie pytanie o ich wpływ na nasze zdrowie psychiczne i funkcjonowanie mózgu. Nowe badanie przeprowadzone przez zespół naukowców rzuca światło na to, jak nasz mózg reaguje na 72-godzinną przerwę od smartfona. Wyniki są fascynujące i pokazują, że nawet krótka przerwa może prowadzić do znaczących zmian w aktywności mózgu.

Jak przeprowadzono badanie?

Naukowcy przeprowadzili eksperyment z udziałem 25 młodych dorosłych użytkowników smartfonów w wieku od 18 do 30 lat. Uczestnicy zostali podzieleni na dwie grupy na podstawie wyników kwestionariusza SAS-SV (Short Version of Smartphone Addiction Scale):

• osoby intensywnie korzystające ze smartfonów (wynik powyżej 31 punktów dla mężczyzn i 33 dla kobiet)
• osoby korzystające z nich umiarkowanie (wynik poniżej progów)

Każdy uczestnik przeszedł dwa badania mózgu przy użyciu funkcjonalnego rezonansu magnetycznego (fMRI):

• pierwsze przed rozpoczęciem 72-godzinnej przerwy od smartfona
• drugie po zakończeniu okresu abstynencji

Podczas badań uczestnikom pokazywano trzy rodzaje obrazów:

• zdjęcia włączonych smartfonów
• zdjęcia wyłączonych smartfonów
• neutralne obrazy niezwiązane ze smartfonami

Dodatkowo, uczestnicy wypełniali szereg kwestionariuszy psychometrycznych, w tym:

• Inwentarz Uzależnienia od Smartfona (SPAI)
• Skalę Depresji Becka (BDI)
• Mannheimer Craving Scale (MaCS) do oceny głodu używania smartfona

Zaskakujące zmiany w mózgu

Badanie ujawniło kilka fascynujących zmian w aktywności mózgu po 72 godzinach bez smartfona:

1. Zwiększona aktywność w obszarach związanych z uzależnieniem
   • Zaobserwowano wzrost aktywności w przedniej części zakrętu obręczy (ACC)
   • Zwiększyła się aktywność w jądrze półleżącym (NAcc)
   • Te regiony są kluczowe w procesach uzależnienia i kontroli impulsów
   • Podobne wzorce aktywacji obserwuje się w przypadku uzależnień od substancji psychoaktywnych
2. Zmniejszona reakcja na widok aktywnych smartfonów
   • Spadek aktywności w lewym środkowym zakręcie czołowym
   • Obniżona aktywność w lewym górnym płacie ciemieniowym
   • Zmniejszona aktywność w lewym dolnym zakręcie potylicznym
   • Te zmiany sugerują zmniejszenie "atrakcyjności" bodźców związanych ze smartfonami
3. Zmiany w obszarach kontroli motorycznej
   • Zaobserwowano zmiany w górnym płacie ciemieniowym
   • Region ten jest odpowiedzialny za umiejętne posługiwanie się narzędziami
   • U osób nieuzależnionych zaobserwowano silniejsze procesy hamowania przygotowania motorycznego

Co ciekawe, zmiany te były szczególnie widoczne, gdy uczestnikom pokazywano zdjęcia włączonych smartfonów w porównaniu z wyłączonymi urządzeniami.

Związek z układami neuroprzekaźników

Badanie wykazało istotne powiązania zmian w aktywności mózgu z kilkoma kluczowymi układami neuroprzekaźników:

• Układ dopaminergiczny (D1)
  • Związany z procesami nagrody i motywacji
  • Kluczowy w rozwoju uzależnień
  • Wykazuje znaczące zmiany w reakcji na bodźce związane ze smartfonami
• Układ serotoninergiczny (5HT1b)
  • Odpowiedzialny za regulację nastroju i zachowania
  • Wpływa na procesy kontroli impulsów
  • Wykazuje istotne zmiany po okresie abstynencji
• Inne układy neuroprzekaźników
  • Zaobserwowano również zmiany w układach GABA i acetylocholiny
  • Układy te są znane z roli w uzależnieniach od alkoholu i nikotyny
  • Zmiany te nie były jednak tak wyraźne jak w przypadku dopaminy i serotoniny

Te odkrycia sugerują, że przerwa od smartfona może wpływać na te same szlaki neuronalne, które są zaangażowane w inne rodzaje uzależnień.

Co to oznacza dla użytkowników smartfonów?

Wyniki badania przynoszą kilka ważnych wniosków:

1. Mechanizmy podobne do uzależnień
   • Reakcja mózgu na przerwę od smartfona przypomina częściowo reakcje obserwowane w innych uzależnieniach
   • Sugeruje to, że intensywne korzystanie ze smartfonów może prowadzić do zmian w układach nagrody w mózgu
   • Zmiany te są szczególnie widoczne w obszarach związanych z kontrolą impulsów i procesami nagrody
2. Adaptacja mózgu
   • Po 72 godzinach bez smartfona mózg wykazuje zwiększoną kontrolę nad impulsami
   • Zmniejsza się "atrakcyjność" widoku działających smartfonów
   • Następuje reorganizacja aktywności w obszarach związanych z kontrolą zachowania
3. Brak negatywnego wpływu na nastrój
   • Wbrew obawom, 72-godzinna przerwa nie wpłynęła negatywnie na nastrój uczestników
   • Niektórzy uczestnicy zgłaszali nawet poprawę samopoczucia
   • Nie zaobserwowano wzrostu objawów depresyjnych mierzonych skalą BDI
4. Indywidualne różnice
   • Reakcja na przerwę od smartfona różniła się między uczestnikami
   • Osoby z wyższymi wynikami w skali uzależnienia wykazywały silniejsze zmiany w aktywności mózgu
   • Sugeruje to potrzebę indywidualnego podejścia do ograniczania używania smartfonów

Co możemy z tym zrobić?

Na podstawie wyników badania można sformułować kilka praktycznych zaleceń:

1. Regularne przerwy
   • Rozważ wprowadzenie krótkich, planowanych przerw od smartfona
   • Nawet 72 godziny mogą pomóc w resetowaniu wzorców używania urządzenia
   • Zacznij od krótszych przerw i stopniowo je wydłużaj
2. Świadome korzystanie
   • Monitoruj czas spędzany ze smartfonem
   • Ustal granice i zasady korzystania z urządzenia
   • Korzystaj z aplikacji śledzących czas ekranowy
   • Wyznacz konkretne godziny na sprawdzanie powiadomień
3. Alternatywne aktywności
   • Planuj zajęcia nie wymagające użycia smartfona
   • Skup się na bezpośrednich interakcjach społecznych
   • Rozwijaj hobby niezwiązane z technologią
   • Spędzaj więcej czasu na świeżym powietrzu
4. Strategie radzenia sobie z głodem smartfonowym
   • Praktykuj techniki mindfulness
   • Znajdź alternatywne sposoby radzenia sobie ze stresem
   • Stwórz środowisko wspierające zdrowe nawyki
   • Poszukaj wsparcia bliskich osób

Perspektywy na przyszłość

Badanie otwiera nowe możliwości w zrozumieniu wpływu technologii na nasz mózg. Potrzebne są dalsze badania, które:

• Zbadają długoterminowe skutki ograniczenia używania smartfonów
• Określą optymalne strategie dla zdrowego korzystania z technologii
• Pomogą w opracowaniu skutecznych interwencji dla osób zmagających się z nadmiernym używaniem smartfonów
• Wyjaśnią rolę indywidualnych różnic w reakcji na ograniczenie używania smartfonów
• Zbadają wpływ różnych długości przerw od smartfona
• Określą najskuteczniejsze metody wprowadzania zdrowych nawyków korzystania z technologii

Ograniczenia badania

Warto zauważyć kilka ograniczeń przeprowadzonego badania:

• Stosunkowo mała grupa badawcza (25 osób)
• Brak grupy kontrolnej, która nie przechodziła przerwy od smartfona
• Krótki okres obserwacji (72 godziny)
• Brak możliwości pełnej kontroli przestrzegania abstynencji od smartfona

Mimo tych ograniczeń, wyniki badania dostarczają cennych wskazówek dotyczących wpływu smartfonów na nasz mózg i możliwości jego modyfikacji poprzez świadome ograniczanie korzystania z tych urządzeń.

Jeśli martwisz się swoim poziomem korzystania ze smartfona, rozważ przeprowadzenie własnego eksperymentu z krótką przerwą. Pamiętaj, że nawet 72 godziny mogą przynieść zauważalne zmiany w tym, jak twój mózg reaguje na technologię. Skonsultuj się ze specjalistą, jeśli czujesz, że twoje korzystanie ze smartfona wymyka się spod kontroli.

Źródło:

Mike M. Schmitgen, Gudrun M. Henemann, Julian Koenig, Marie-Luise Otte, Jakob P. Rosero, Patrick Bach, Sophie H. Haage, Nadine D. Wolf, Robert C. Wolf, Effects of smartphone restriction on cue-related neural activity, Computers in Human Behavior, 2025, 108610, ISSN 0747-5632, https://doi.org/10.1016/j.chb.2025.108610. (https://www.sciencedirect.com/science/article/pii/S0747563225000573) Abstract: With the increasing popularity of smartphones in the past decades, physical, social, and psychological consequences of excessive smartphone use (ESU) have been increasingly debated. Cue-reactivity (CR) has been discussed as a core mechanism driving this behavior, and previous studies have highlighted distinct neural mechanisms underlying CR in individuals with ESU. Here, we used a functional MRI (fMRI) CR-paradigm to investigate the effects of smartphone restriction over 72 h in 25 young adult smartphone users. The CR-task used contrasts of images showing smartphones vs. neutral stimuli and active vs. inactive smartphones. Region-of-interest based correlations with psychometric scores were performed, and activity changes after 72 h were investigated on a neurochemical level using neurotransmitter probability maps. CR-related brain activity changes over time were most prominent in the Nucleus accumbens and anterior cingulate cortex (p < 0.001, uncorrected). Such changes were significantly associated with dopamine- and serotonin-receptor probabilities (pFDR < 0.05). Significant associations between parietal cortex activity and craving were detected (p < 0.05). This study provides evidence for CR-related modulation of neural activity in key regions of salience, motor-inhibition, and reward processing after 72 h smartphone restriction. The identified neural mechanisms may substantially promote addictive behavior in people at risk for ESU. Keywords: Functional magnetic resonance imaging; receptor systems; smartphone; addiction; cue-reactivity; multimodal data analysis