Ryby i owoce morza są powszechnie uznawane za źródło cennych składników odżywczych, które odgrywają kluczową rolę w rozwoju mózgu i funkcji poznawczych. Jednak dotychczas brakowało przekonujących dowodów na związek między spożyciem ryb w dzieciństwie a rozwojem poznawczym i behawioralnym. Nowe, przełomowe badanie ALSPAC (Avon Longitudinal Study of Parents and Children) rzuca światło na tę ważną kwestię.

Kluczowe ustalenia badania

Naukowcy przeanalizowali dane dotyczące spożycia ryb i owoców morza u dzieci w wieku 7 lat oraz ich związek z:

• Ilorazem inteligencji (IQ) w wieku 8 lat
• Wynikami kwestionariusza SDQ (Strength and Difficulties Questionnaire) w wieku 7 i 9 lat, który ocenia zachowania społeczne i emocjonalne

Najważniejsze odkrycie dotyczy pozytywnego wpływu spożycia ryb na zachowania prospołeczne dzieci. Badanie wykazało, że:

• Dzieci, które nie jadły ryb, miały o 35% większe ryzyko suboptymalnch wyników w skali zachowań prospołecznych w wieku 7 lat
• W wieku 9 lat ryzyko to wzrosło do 43%
• Dzieci spożywające mniej niż 2 porcje ryb tygodniowo (1-190g) również miały podwyższone ryzyko gorszych wyników w porównaniu z dziećmi jedzącymi zalecane minimum 2 porcje

Dlaczego ryby są tak ważne dla rozwoju dziecka?

Ryby i owoce morza zawierają szereg kluczowych składników odżywczych niezbędnych dla prawidłowego rozwoju neurologicznego:

1. Długołańcuchowe kwasy tłuszczowe omega-3 (DHA i EPA):
   • Są głównym składnikiem błon komórkowych w mózgu
   • Regulują ekspresję genów
   • Wpływają na płynność błon komórkowych
2. Jod:
   • Niezbędny do syntezy hormonów tarczycy
   • Pośredniczy w działaniu hormonów tarczycy na mózg
   • Krytyczny dla rozwoju neurologicznego
3. Selen:
   • Składnik selenoprotein
   • Uczestniczy w produkcji DNA
   • Działa jako antyoksydant
   • Kluczowy dla metabolizmu hormonów tarczycy
4. Cholina:
   • Niezbędna do produkcji acetylocholiny
   • Wpływa na funkcje poznawcze
   • Uczestniczy w odpowiedzi na ból

Co wykazało badanie ALSPAC?

Badanie objęło imponującą grupę uczestników:

• 5969 dzieci z kompletnymi danymi dotyczącymi diety i IQ
• 8276 dzieci z danymi o diecie i wynikami SDQ w wieku 7 lat
• 6819 dzieci z danymi o diecie i wynikami SDQ w wieku 9 lat

Mediana spożycia ryb i owoców morza wynosiła 123g tygodniowo, co jest poniżej zalecanych 190g (2 porcje). Rozkład spożycia wyglądał następująco:

• 7.2% dzieci nie jadło wcale ryb
• 63.9% spożywało 1-190g tygodniowo
• 28.9% spożywało ≥190g tygodniowo

Co ciekawe, prawie połowę (46%) spożywanych ryb stanowiły ryby w panierce, podczas gdy tłuste ryby, najbogatsze w kwasy omega-3, stanowiły zaledwie 7% całkowitego spożycia.

Wpływ na zachowania prospołeczne

Najsilniejszy związek zaobserwowano między spożyciem ryb a zachowaniami prospołecznymi, które obejmują:

• Pomaganie innym
• Dzielenie się
• Pocieszanie innych

Te umiejętności są kluczowe dla:

• Rozwoju społecznego dziecka
• Budowania relacji z rówieśnikami
• Funkcjonowania w grupie
• Późniejszych sukcesów w życiu

Brak wpływu na IQ - dlaczego?

Badacze nie znaleźli związku między spożyciem ryb a wynikami IQ, co może wynikać z kilku czynników:

• Badany wiek (7 lat) może nie być krytycznym okresem dla wpływu kwasów omega-3 na rozwój poznawczy
• Inne czynniki (jakość edukacji, kolejność urodzenia, ogólna jakość diety) mogą mieć większe znaczenie w tym wieku
• Spożycie ryb w badanej populacji było stosunkowo niskie
• Test IQ może nie być wystarczająco czuły na subtelne zmiany poznawcze

Zalecenia i wnioski praktyczne

Aktualne brytyjskie zalecenia dla dzieci to:

• Minimum 2 porcje ryb tygodniowo
• Przynajmniej 1 porcja powinna pochodzić z ryb tłustych
• Dla 7-latka porcja to około 95g

Jak zwiększyć spożycie ryb u dzieci:

1. Wprowadzać ryby do diety stopniowo i regularnie
2. Eksperymentować z różnymi gatunkami i sposobami przyrządzania
3. Zwracać szczególną uwagę na tłuste ryby bogate w kwasy omega-3
4. Unikać nadmiernego polegania na rybach panierowanych
5. Włączać ryby do ulubionych potraw dziecka

Podsumowanie

Badanie ALSPAC dostarcza przekonujących dowodów na związek między spożyciem ryb a rozwojem behawioralnym dzieci, szczególnie w zakresie zachowań prospołecznych. Mimo że nie wykazano wpływu na IQ, korzyści z regularnego spożywania ryb są znaczące i wykraczają poza aspekty poznawcze.

Biorąc pod uwagę, że większość dzieci spożywa zbyt mało ryb, ważne jest zwiększenie świadomości rodziców na temat znaczenia tych produktów w diecie. Szczególną uwagę należy zwrócić na włączenie do diety tłustych ryb, które są najbogatszym źródłem kluczowych dla rozwoju kwasów omega-3.

Źródło: Nel, L., Emmett, P.M., Golding, J. et al. Seafood intake in children at age 7 years and neurodevelopmental outcomes in an observational cohort study (ALSPAC). Eur J Nutr 64, 120 (2025). https://doi.org/10.1007/s00394-025-03636-7